for the Thai language
| | Internet resource for the Thai language |
F.A.Q. Check out the list of frequently asked questions for a quick answer to your inquiry
recent donations!
Sign-up to join our mailing list. You'll receive email notification when this site is updated. Your privacy is guaranteed; this list is not sold, shared, or used for any other purpose. Click here for more information.
To unsubscribe, click here.
 | Adapted from เทคโนโลยีชาวบ้าน Rural Technology Magazine วันที่ 15 มกราคม พ.ศ. 2554 ปีที่ 23 ฉบับที่ 495 15 January 2554 (2011) by ภาวิณี สุดาปัน Phawinee Sudaban |
ปลาร้าเป็นอาหารชนิดหนึ่งที่มีผู้นิยมบริโภคเป็นจำนวนมากโดยเฉพาะชาวบ้านแถบภาคอีสาน  bplaaM raaH bpenM aaM haanR chaH nitH neungL theeF meeM phuuF niH yohmM baawM riH pho:hkF bpenM jamM nuaanM maakF dooyM chaL phawH chaaoM baanF thaaepL phaakF eeM saanR | Fermented fish is a very popular type of food and is widely consumed, especially by local people in the Northeast. |
| สมัยก่อนพ่อเคยเล่าให้ฟังว่า บ้านเราอด ๆอยาก ๆ ไม่ค่อยจะมีอะไรกิน ทำให้เราเลือกกินไม่ได้ saL maiR gaawnL phaawF kheeuyM laoF haiF fangM waaF baanF raoM ohtL yaakL maiF khaawyF jaL meeM aL raiM ginM thamM haiF raoM leuuakF ginM maiF daiF | My father used to tell me that our home was very poor and we had nothing to eat; we could not be picky about what we ate. |
| มีอะไรก็ต้องกินกันไว้ก่อนไม่ว่าจะเป็นผักผลไม้ป่าหรือสัตว์อะไร ๆ ที่กินได้ ก็จะถูกนำมาดัดแปลงปรุงแต่งเป็นอาหาร... meeM aL raiM gaawF dtawngF ginM ganM waiH gaawnL maiF waaF jaL bpenM phakL phohnR laH maaiH bpaaL reuuR satL aL raiM aL raiM theeF ginM daiF gaawF jaL thuukL namM maaM datL bplaaengM bproongM dtaengL bpenM aaM haanR | We have to eat whatever we have, whether it be vegetables, wild fruit, or eatable animals; whatever it is we make it into food. |
| ทั้งกิ้งก่า ตัวแย้มดแดง จิ้งหรีดแมลงกินนูน ตั๊กแตน ปู ปลา กบ เขียด อึ่งอ่าง หนูนาแม้กระทั่งงูก็ต้องกิน thangH gingF gaaL dtuaaM yaaeH mohtH daaengM jingF reetL maH laaengM ginM nuunM dtakH gaL dtaaenM bpuuM bplaaM gohpL khiiatL eungL aangL nuuR naaM maaeH graL thangF nguuM gaawF dtawngF ginM | [We ate] chameleons, butterfly lizards, crickets, crabs, fish, frogs, bull frogs, field rats; and, yes, we even needed to eat snakes. |
| ...เพราะบ้านเราไม่ได้มีเงินมากพอในการจับจ่ายซื้อหาอาหาร phrawH baanF raoM maiF daiF meeM ngernM maakF phaawM naiM gaanM japL jaaiL seuuH haaR aaM haanR | because at our home we did not have enough money to buy food. |
| จึงใช้วิธีการหากินเท่าที่มีอยู่ในธรรมชาติ jeungM chaiH wiH theeM gaanM haaR ginM thaoF theeF meeM yuuL naiM thamM maH chaatF | Thus, we scrounged for food that was available to us in nature. |
| บางวันกินข้าวเปล่า คลุกปลาร้า นี่คือ อาหารมื้อสุดยอดของเรา baangM wanM ginM khaaoF bplaaoL khlookH bplaaM raaH neeF kheuuM aaM haanR meuuH sootL yaawtF khaawngR raoM | Some days we eat just plain rice mixed with fermented fish; this, in fact, was the best food we had to eat. |
| เมื่อถึงฤดูกาลน้ำท่าอุดมสมบูรณ์ชาวบ้านในชนบทจะออกหาปลา ทั้งปลาเล็ก ปลาใหญ่ เพื่อนำมาปรุงเป็นอาหาร meuuaF theungR reuH duuM gaanM naamH thaaF ooL dohmM sohmR buunM chaaoM baanF naiM chohnM naH bohtL jaL aawkL haaR bplaaM thangH bplaaM lekH bplaaM yaiL pheuuaF namM maaM bproongM bpenM aaM haanR | When times of abundant water come to the rivers, rural villagers go fishing for both small and large species to make into food. |
| ปลาขนาดใหญ่อย่างเช่นปลาช่อน ปลาตะเพียน ปลานิล มักนำมาต้มยำทำแกง bplaaM khaL naatL yaiL yaangL chenF bplaaM chaawnF bplaaM dtaL phiianM bplaaM ninM makH namM maaM dtohmF yamM thamM gaaengM | Large fish, such as snake-head fish, carp, and tilapia, are cooked to make soups and curries. |
| ส่วนปลาตัวเล็ก อย่างปลาซิว ปลาขาว ปลากระดี่ กุ้งชาวบ้านมักนำมาหมักทำเป็นปลาร้า ปลาจ่อมบ้าง suaanL bplaaM dtuaaM lekH yaangL bplaaM siuM bplaaM khaaoR bplaaM graL deeL goongF chaaoM baanF makH namM maaM makL thamM bpenM bplaaM raaH bplaaM jaawmL baangF | Small fish, such as minnows, whitefish, gourami, and shrimp are fermented to make fermented fish and pickled fish dip. |
| หากปริมาณที่จับได้มากเกินความต้องการบริโภคในแต่ละมื้อ จึงเปลี่ยนปลาสดให้อยู่ในรูปแบบอื่น เพื่อไม่ให้เกิดการเน่าเสีย haakL bpaL riH maanM theeF japL daiF maakF geernM khwaamM dtawngF gaanM baawM riH pho:hkF naiM dtaaeL laH meuuH jeungM bpliianL bplaaM sohtL haiF yuuL naiM ruupF baaepL euunL pheuuaF maiF haiF geertL gaanM naoF siiaR | If the amount caught is more than can be consumed during their normal meals, the fresh fish are made into other dishes so that fish will not spoil. |
| ...และช่วยยืดอายุการเก็บรักษาได้นาน laeH chuayF yeuutF aaM yooH gaanM gepL rakH saaR daiF naanM | ...and, their shelf-life can be extended. |
| วัสดุอุปกรณ์ที่ชาวบ้านใช้หมักปลาร้านั้นที่สำคัญ เกลือ ขาดไม่ได้เลย รำ ข้าวคั่ว watH saL dooL ooL bpaL gaawnM theeF chaaoM baanF chaiH makL bplaaM raaH nanH theeF samR khanM gleuuaM khaatL maiF daiF leeuyM ramM khaaoF khuaaF | The most important ingredient which the villagers use to make fermented fish is salt; you can’t make fermented fish without it. Also they use rice-bran and roasted rice. |
| ส่วนโอ่งมังกรกับไหนั้น ๆ เอาไว้เก็บปลาร้าแล้วแต่ว่าบ้านหลังไหนมีอุปกรณ์อะไรที่เหมาะพร้อมสำหรับการบรรจุปลาร้า suaanL o:hngL mangM gaawnM gapL haiR nanH nanH aoM waiH gepL bplaaM raaH laaeoH dtaaeL waaF baanF langR naiR meeM ooL bpaL gaawnM aL raiM theeF mawL phraawmH samR rapL gaanM banM jooL bplaaM raaH | [Various] jars and pots can be used to store and pickle the fermented fish, depending on what is available in the house. |
| เมื่อหมักได้ที่มักนำออกมาใช้บริโภคกันทั้งแบบไม่ปรุง และแบบปรุงสุกแปรรูปเป็นอาหารหลากหลายเมนู พร้อมกิน อาทิ แจ่วบอง น้ำพริกปลาร้า ปลาร้าสับ แกงส้มปลาร้า meuuaF makL daiF theeF makH namM aawkL maaM chaiH baawM riH pho:hkF ganM thangH baaepL maiF bproongM laeH baaepL bproongM sookL bpraaeM ruupF bpenM aaM haanR laakL laaiR maehM nuuM phraawmH ginM aaM thiH jaaeoL baawngM namH phrikH bplaaM raaH bplaaM raaH sapL gaaengM sohmF bplaaM raaH | Once fermented, [the fish] can be eaten as it is or it can be cooked with something else to make many other dishes which are ready to eat, for example, spicy dips, fermented fish pepper sauce, chopped fermented fish, and fermented fish sour soup. |
| เมนูอาหารที่สำคัญและขาดปลาร้าไม่ได้เลยคือ ส้มตำ maehM nuuM aaM haanR theeF samR khanM laeH khaatL bplaaM raaH maiF daiF leeuyM kheuuM sohmF dtamM | The one important dish which cannot be made without fermented fish is papaya salad. |
| ในปัจจุบันนี้เห็นกันเกลื่อน ตั้งแต่ตามร้านส้มตำริมฟุตปาธ ถูกพัฒนาเป็นร้านส้มตำที่หรูหราในห้างสรรพสินค้าใหญ่ ๆ naiM bpatL jooL banM neeH henR ganM gleuuanL dtangF dtaaeL dtaamM raanH sohmF dtamM rimM footH bpaatL thuukL phatH thaH naaM bpenM raanH sohmF dtamM theeF ruuR raaR naiM haangF sapL phaH sinR khaaH yaiL yaiL | Nowadays one can see [papaya salad] everywhere; the little shops along the sidewalks have become fancy papaya salad boutiques in major shopping centers. |
| แม้แต่ต่างประเทศก็ไม่ว่างเว้น maaeH dtaaeL dtaangL bpraL thaehtF gaawF maiF waangF wenH | They can be found even in foreign countries. |
| ตามหลักฐานทางโบราณคดีบอกไว้ว่า ถิ่นกำเนิดปลาร้านั้นมีที่มาจากที่ราบสูงภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มากกว่า 4,000 ปี dtaamM lakL thaanR thaangM bo:hM raanM naH khaH deeM baawkL waiH waaF thinL gamM neertL bplaaM raaH nanH meeM theeF maaM jaakL theeF raapF suungR phaakF dtaL wanM aawkL chiiangR neuuaR maakF gwaaL bpeeM | Archeological evidence indicates that fermented fish originated some 4,000 years ago in [Thailand’s] Northeast plateau. |
| จริงหรือไม่ ท่านผู้อ่านคงต้องพิจารณากันเอง jingM reuuR maiF thanF phuuF aanL khohngM dtawngF phiH jaaM raH naaM ganM aehngM | Whether this is true or not, you, the reader, must decide for yourself. |
| แต่สำหรับผู้เขียนแล้วคลุกคลีอยู่กับปลาร้ามาตั้งแต่เล็กจนโต dtaaeL samR rapL phuuF khiianR laaeoH khlookH khleeM yuuL gapL bplaaM raaH maaM dtangF dtaaeL lekH johnM dto:hM | But, as for the writer, I have been personally involved with fermented fish my entire life. |
| เมื่อยังเด็กก็ออกหาปลาตามห้วย หนอง คลองหลังบ้าน meuuaF yangM dekL gaawF aawkL haaR bplaaM dtaamM huayF naawngR khlaawngM langR baanF | When I was a child I used to go fishing along the canals and waterways behind my home. |
| ลักปลาหนองอื่นบ้าง จับได้ทั้งปลาเล็ก ปลาใหญ่ lakH bplaaM naawngR euunL baangF japL daiF thangH bplaaM lekH bplaaM yaiL | I snatched fish out of other swamps and caught both small and large fish. |
| หากจับได้ในจำนวนมาก ๆ แม่ก็จะบอกให้แยกปลาที่จับมาได้ใส่คนละกะละมัง haakL japL daiF naiM jamM nuaanM maakF maakF maaeF gaawF jaL baawkL haiF yaaekF bplaaM theeF japL maaM daiF saiL khohnM laH gaL laH mangM | If I caught a lot of fish, mother would tell me to separate the fish I caught into different buckets. |
| จากนั้นนำมาล้างให้สะอาด ทิ้งไว้ให้แห้ง jaakL nanH namM maaM laangH haiF saL aatL thingH waiH haiF haaengF | Then, [I] washed and cleaned the fish and left them out to dry. |
| จึงนำปลามาคลุกเกลือผสมด้วยรำหยาบ ทิ้งไว้ให้เนื้อปลาเข้ากับเกลือ jeungM namM bplaaM maaM khlookH gleuuaM phaL sohmR duayF ramM yaapL thingH waiH haiF neuuaH bplaaM khaoF gapL gleuuaM | Afterwards, I covered the fish with salt; mixed them with rough rice bran and allowed the fish to become saturated with the salt. |
| คำว่า "หมักปลา" หากเป็นภาษาชาวบ้านอีสาน เขาจะเรียกกันว่า "เอียบปลา" khamM waaF makL bplaaM haakL bpenM phaaM saaR chaaoM baanF eeM saanR khaoR jaL riiakF ganM waaF iiapL bplaaM | The term หมักปลา (to ferment fish) in Northeastern village language is เอียบปลา. |
| เมื่อนำปลาใส่ลงได้ประมาณค่อนไห ใช้สากกะเบือตำ meuuaF namM bplaaM saiL lohngM daiF bpraL maanM khaawnF haiR chaiH saakL gaL beuuaM dtamM | Once the fish is packed down to near the top of the pot, you use a kitchen pestle to beat it down. |
| คำว่า "ตำ" มีความหมายเดียวกับคำว่า "แดก" เป็นวิธีการแดกยัดปลาลงไหให้แน่น เพื่อให้เก็บปลาได้ในปริมาณมาก khamM waaF dtamM meeM khwaamM maaiR diaaoM gapL khamM waaF daaekL bpenM wiH theeM gaanM daaekL yatH bplaaM lohngM haiR haiF naaenF pheuuaF haiF gepL bplaaM daiF naiM bpaL riH maanM maakF | The word  ตำ (to pound) in Thai has the same meaning as the word แดก (to stuff, press) in Isarn dialect and is a method of compressing the fish down tightly so that a larger volume can be preserved. |
| หากเปรียบกับคนอีสานชาวบ้านเข้าใจในความหมายเดียวกันกับคำว่า "สีแตก" ไม่ใช่คำหยาบคายแต่อย่างใด... haakL bpriiapL gapL khohnM eeM saanR chaaoM baanF khaoF jaiM naiM khwaamM maaiR diaaoM ganM gapL khamM waaF seeR dtaaekL maiF chaiF khamM yaapL khaaiM dtaaeL yaangL daiM | If you think about how Northeastern people understand the meaning of the word สีแตก, you will see that the meaning is not at all rude or coarse... |
| ...หากแปลความหมาย ก็คือ ลักษณะการกินอาหารที่มากเกินความต้องการของกระเพาะ haakL bplaaeM khwaamM maaiR gaawF kheuuM lakH saL naL gaanM ginM aaM haanR theeF maakF geernM khwaamM dtawngF gaanM khaawngR graL phawH | ...rather the word can be translated as eating food beyond that which can be consumed normally. |
| กินอิ่มแล้วก็ยังสีแตกหรือแดกลงไปได้อีก แม่บอกว่าเป็นคนตะกละ กินไม่รู้จักพอ ginM imL laaeoH gaawF yangM seeR dtaaekL reuuR daaekL lohngM bpaiM daiF eekL maaeF baawkL waaF bpenM khohnM dtaL glaL ginM maiF ruuH jakL phaawM | If you keep on eating and stuffing more food into your mouth when you are already full, you’re considered a glutton who can never be satiated. |
| เมื่อตำปลาลงไปให้แน่นเต็มไหจนไม่สามารถตำลงได้อีก ก็นำเกลือมาโรยลงไปอีกครั้ง meuuaF dtamM bplaaM lohngM bpaiM haiF naaenF dtemM haiR johnM maiF saaR maatF dtamM lohngM daiF eekL gaawF namM gleuuaM maaM rooyM lohngM bpaiM eekL khrangH | When you have completed stuffed the fish into the jar so that you cannot add even a little bit more, you add yet one more dose of salt. |
| จากนั้นก็นำใบกระถินณรงค์มาปิดปากไห คลุมด้วยถุงพลาสติกใส รัดให้แน่นด้วยเชือกจากต้นกล้วย เป็นอันว่าเสร็จ jaakL nanH gaawF namM baiM graL thinR naH rohngM maaM bpitL bpaakL haiR khloomM duayF thoongR phlaatF dtikL saiR ratH haiF naaenF duayF cheuuakF jaakL dtohnF gluayF bpenM anM waaF setL | Then, you take acacia leaves and seal the opening of the jar, cover the leaves with a clear plastic bag, and tie it up with twine taken from a banana tree; the process is now complete. |
| ทิ้งไว้ประมาณหนึ่งปี ก็สามารถนำมากินได้ thingH waiH bpraL maanM neungL bpeeM gaawF saaR maatF namM maaM ginM daiF | [You] leave the fish ferment for one year before eating it. |
| ตามความเป็นจริงแล้ว ยังไม่ถึงหนึ่งปีเต็ม ก็สามารถนำมากินได้ dtaamM khwaamM bpenM jingM laaeoH yangM maiF theungR neungL bpeeM dtemM gaawF saaR maatF namM maaM ginM daiF | [However], in fact, you can eat it even with less than one complete year’s [pickling]. |
| ใช่ว่าแหล่งกำเนิดปลาร้านั้นจะมีอยู่เฉพาะแถบอีสาน แต่ยังมีอีกหลายแหล่งทั่ว ๆ ประเทศไทย ทั้งภาคเหนือภาคกลาง chaiF waaF laengL gamM neertL bplaaM raaH nanH jaL meeM yuuL chaL phawH thaaepL eeM saanR dtaaeL yangM meeM eekL laaiR laengL thuaaF thuaaF bpraL thaehtF thaiM thangH phaakF neuuaR phaakF glaangM | Fermented fish did not originate only in Northeast [Thailand]; but there were many other places throughout Thailand, including the North and Central regions, [where fermented fish was developed]. |
| ซึ่งในปัจจุบันวิถีการบริโภคปลาร้าโดยเฉพาะในเขตชนบทได้ถูกอพยพกระจัดกระจายไปอยู่ตามสังคมเมืองใหญ่ ๆ seungF naiM bpatL jooL banM wiH theeR gaanM baawM riH pho:hkF bplaaM raaH dooyM chaL phawH naiM khaehtL chohnM naH bohtL daiF thuukL ohpL phaH yohpH graL jatL graL jaaiM bpaiM yuuL dtaamM sangR khohmM meuuangM yaiL yaiL | So, nowadays, the various ways of eating fermented fish have migrated from rural areas to spread all around the major cities [in Thailand]. |
| แม้แต่ต่างประเทศปลาร้าก็อพยพไปตามแรงงานไทยที่ไปเป็นลูกจ้างต่างชาติ maaeH dtaaeL dtaangL bpraL thaehtF bplaaM raaH gaawF ohpL phaH yohpH bpaiM dtaamM raaengM ngaanM thaiM theeF bpaiM bpenM luukF jaangF dtaangL chaatF | Even in foreign countries [eating] fermented fish has followed Thai laborers who have gone to work for overseas employers. |
| ตลาดปลาร้าได้พัฒนาจากการผลิตเพื่อบริโภคในครัวเรือน เหลือก็นำมาขายให้กับเพื่อนบ้าน หรือวางขายตามตลาดท้องถิ่น dtaL laatL bplaaM raaH daiF phatH thaH naaM jaakL gaanM phaL litL pheuuaF baawM riH pho:hkF naiM khruaaM reuuanM leuuaR gaawF namM maaM khaaiR haiF gapL pheuuanF baanF reuuR waangM khaaiR dtaamM dtaL laatL thaawngH thinL | The market for fermented fish has expanded away from home-use production where any amount [not personally consumed] might be sold to friends or local markets. |
| แต่ ณ ปัจจุบันนี้รูปแบบการผลิตได้เปลี่ยนเป็นโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่จำนวนมากขึ้น dtaaeL naH bpatL jooL banM neeH ruupF baaepL gaanM phaL litL daiF bpliianL bpenM ro:hngM ngaanM ootL saaR haL gamM khaL naatL yaiL jamM nuaanM maakF kheunF | So that currently the mode of production has increasingly moved toward becoming major manufacturing operations. |