ความวัวไม่ทันหาย ความควายเข้ามาแทรก
khwaamM wuaaM maiF thanM haaiR khwaamM khwaaiM khaoF maaM saaekF
"One bad thing happening after another" "When it rains, it pours."

สีซอให้ควายฟัง
seeR saawM haiF khwaaiM fangM
"Cast pearls before swine." — "Water off a duck's back."

ความวัวยังไม่หาย ความควายเข้ามาแทรก
khwaamM wuaaM yangM maiF haaiR khwaamM khwaaiM khaoF maaM saaekF
[lit.] "We haven't finished with the cows, and (now) here come the buffaloes." — [i.e.] "When it rains, it pours."

ภายในหมู่บ้านมีหัววัวควาย หัวหมู และหัวไก่ทิ้งอยู่ระเกะระกะ
phaaiM naiM muuL baanF meeM huaaR wuaaM khwaaiM huaaR muuR laeH huaaR gaiL thingH yuuL raH gehL raH gaL
"Within the village there were ox and buffalo heads, pig skulls, and chicken heads scattered all about."

มันเป็นควายเชื่องแสนเชื่อง ยอมให้เด็กขี่หลังข้ามคลอง
manM bpenM khwaaiM cheuuangF saaenR cheuuangF yaawmM haiF dekL kheeL langR khaamF khlaawngM
"It is a very tame water buffalo; it allowed children to ride on its back to cross the canal."

ไม่ถือเป็นสิ่งแปลกปลอมหรือแปลกตาในท้องทุ่งไปเสียแล้วกับเครื่องยนต์ที่มาแย่งงานของควาย
maiF theuuR bpenM singL bplaaekL bplaawmM reuuR bplaaekL dtaaM naiM thaawngH thoongF bpaiM siiaR laaeoH gapL khreuuangF yohnM theeF maaM yaaengF ngaanM khaawngR khwaaiM
"[He] did not considered it strange or unusual in the fields that that the mechanical plow has taken over from the water buffalo."

รถไถจะถูกนำเข้ามาในหมู่บ้าน และสวนทางกับควายซึ่งพ่อค้านำออกไป
rohtH thaiR jaL thuukL namM khaoF maaM naiM muuL baanF laeH suaanR thaangM gapL khwaaiM seungF phaawF khaaH namM aawkL bpaiM
"Mechanical plows are being brought into the village; and, they cross paths with water buffalos which buyers are taking out."

ปิดตำนานรักหนุ่มสาวคนเลี้ยงควาย พร้อมการว่างงานของนกเอี้ยง
bpitL dtamM naanM rakH noomL saaoR khohnM liiangH khwaaiM phraawmH gaanM waangF ngaanM khaawngR nohkH iiangF
"Thus dies the legend of love that young men and women have for their buffalos; as well as the end of employment for the myna birds [who picked insects from the buffalo’s hides]."

แม้แต่ในเนื้อเพลงลูกทุ่งหรือหมอลำ ควายก็ถูกแย่งพื้นที่ไปโดยโทรศัพท์มือถือ
maaeH dtaaeL naiM neuuaH phlaehngM luukF thoongF reuuR maawR lamM khwaaiM gaawF thuukL yaaengF pheuunH theeF bpaiM dooyM tho:hM raH sapL meuuM theuuR
"Even in country music or Northeastern folk music, the water buffalo was being replaced by the cell phone."

ยิ่งถ้าอีกสองครัวเรือนเห็นดีเห็นงามด้วย เขาจะเป็นชาวนาเพียงคนเดียวในหมู่บ้านที่ยังคงทำนาโดยอาศัยแรงควาย
yingF thaaF eekL saawngR khruaaM reuuanM henR deeM henR ngaamM duayF khaoR jaL bpenM chaaoM naaM phiiangM khohnM diaaoM naiM muuL baanF theeF yangM khohngM thamM naaM dooyM aaM saiR raaengM khwaaiM
"Moreover, if two more households agree, he would be the only farmer in the village who continued to rely on his water buffalo to prepare his fields."

ด้วยความที่ควายลุยงานหนักมาหลายปีและแก่มากแล้ว ตามสันหลังของมันจึงปรากฏคลื่นกระดูกซึ่งปูดขึ้นมาปานจะทะลุผิวหนัง
duayF khwaamM theeF khwaaiM luyM ngaanM nakL maaM laaiR bpeeM laeH gaaeL maakF laaeoH dtaamM sanR langR khaawngR manM jeungM bpraaM gohtL khleuunF graL duukL seungF bpuutL kheunF maaM bpaanM jaL thaH looH phiuR nangR
"Because the water buffalo was old and had waded through its tedious work for so many years, [you could] see the ripples of bone along its back which look like they are about to pierce through its hide."

เขาพาควายไปยังคันไถซึ่งฝังคมผาลลึกลงในดิน
khaoR phaaM khwaaiM bpaiM yangM khanM thaiR seungF fangR khohmM phaanR leukH lohngM naiM dinM
"He brought his buffalo over to the plow whose blade was still buried deep in the earth."

คันไถกับควายของเขาตกอยู่ในสภาพไม่ต่างกันเลยทั้งคู่ใกล้หมดอายุใช้งานเต็มที
khanM thaiR gapL khwaaiM khaawngR khaoR dtohkL yuuL naiM saL phaapF maiF dtaangL ganM leeuyM thangH khuuF glaiF mohtL aaM yooH chaiH ngaanM dtemM theeM
"Both his tractor and water buffalo have fallen into the same state: both have passed their ‘expiration’ dates."

ข้างกระท่อม ควายน้อยกำลังร้องเรียกแม่
khaangF graL thaawmF khwaaiM naawyH gamM langM raawngH riiakF maaeF
"Over by the field hut, the baby buffalo cried out for its mother."

ควายเริ่มขยับตัวอย่างรู้งาน มันยืนห่างจากคันไถในระยะคุ้นชิน
khwaaiM reermF khaL yapL dtuaaM yaangL ruuH ngaanM manM yeuunM haangL jaakL khanM thaiR naiM raH yaH khoonH chinM
"The buffalo started to move as it had been trained to do; it stood away from the plow at its accustomed distance."

...เพราะความเหี่ยวย่นและกล้ามเนื้อที่เคยอัดแน่นบริเวณนั้นได้ลดน้อยลงไปตามวันวัยของควาย
phrawH khwaamM hiaaoL yohnF laeH glaamF neuuaH theeF kheeuyM atL naaenF baawM riH waehnM nanH daiF lohtH naawyH lohngM bpaiM dtaamM wanM waiM khaawngR khwaaiM
"...due to its wrinkling [skin] and its muscles which used to be taut in those areas have now shrunk as the buffalo has aged."

เขากระตุกเชือกเบา ควายเริ่มออกตัว
khaoR graL dtookL cheuuakF baoM khwaaiM reermF aawkL dtuaaM
"He flicked the rope lightly and the buffalo began to move out."

ผ่านไปสองสามรอบสถานการณ์ยังคงปกติ จังหวะก้าวของควายยังคงเดิม
phaanL bpaiM saawngR saamR raawpF saL thaanR naH gaanM yangM khohngM bpaL gaL dtiL jangM waL gaaoF khaawngR khwaaiM yangM khohngM deermM
"[He] went around two or three time and the everything was normal; the buffalo was keeping up her original pace."

ควายยังไม่ออกอาการ
khwaaiM yangM maiF aawkL aaM gaanM
"The buffalo had not yet begun to act up."

ขณะเดียวกันเขาก็ภาวนาว่าขอให้งานกินพื้นที่ไปกว่าครึ่งเสียก่อนที่ควายจะกำลังตก
khaL naL diaaoM ganM khaoR gaawF phaaM waH naaM waaF khaawR haiF ngaanM ginM pheuunH theeF bpaiM gwaaL khreungF siiaR gaawnL theeF khwaaiM jaL gamM langM dtohkL
"At the same time he prayed that more than half of his fields could be [plowed] before his buffalo was ready to collapse."

ควายก็ไม่ได้กลัวแดดอย่างเมียของเขา
khwaaiM gaawF maiF daiF gluaaM daaetL yaangL miiaM khaawngR khaoR
"Unlike his wife, the buffalo was not afraid of the bright sun."

เขาจับตาพลางสังเกตทุกย่างก้าวของควาย
khaoR japL dtaaM phlaangM sangR gaehtL thookH yaangF gaaoF khaawngR khwaaiM
"He concentrated his gaze while observing each step that the buffalo took."

เขารู้สึกคล้ายตัวเองกำลังทำงานกับคนแก่ แต่ก็บอกตัวเองว่าถึงมันจะแก่มันก็คือควาย
khaoR ruuH seukL khlaaiH dtuaaM aehngM gamM langM thamM ngaanM gapL khohnM gaaeL dtaaeL gaawF baawkL dtuaaM aehngM waaF theungR manM jaL gaaeL manM gaawF kheuuM khwaaiM
"He felt as if he were working with an elderly person, but he told himself that even though it is old, it is, after all, only a water buffalo."

เขาอาจประเมินกำลังของควายแก่ ๆ ต่ำเกินไปตราบใดที่คันไถยังเคลื่อนตัวไปข้างหน้า
khaoR aatL bpraL meernM gamM langM khaawngR khwaaiM gaaeL dtamL geernM bpaiM dtraapL daiM theeF khanM thaiR yangM khleuuanF dtuaaM bpaiM khaangF naaF
"He perhaps underestimated the strength of the old buffalo even as the plow continued to mover forward."

ถึงแม้ควายจะยังไม่ชะลอฝีเท้าลง แต่เสียงหอบหายใจของมันดังลากยาวชัดเจน
theungR maaeH khwaaiM jaL yangM maiF chaH laawM feeR thaaoH lohngM dtaaeL siiangR haawpL haaiR jaiM khaawngR manM dangM laakF yaaoM chatH jaehnM
"Even though the buffalo did not slow its pace, its belabored breathing became noticeably louder."

เขาต้องการทิ้งช่วงไปไกลเกินที่รถไถจะตามควายของเขาได้ทัน
khaoR dtawngF gaanM thingH chuaangF bpaiM glaiM geernM theeF rohtH thaiR jaL dtaamM khwaaiM khaawngR khaoR daiF thanM
"He wanted there to be a significant delay before the tractors followed his buffalo out [to the fields]."

ควายจะต้องออกแรงให้มากกว่าหากจะยังคงจังหวะสาวเท้าเท่าเดิม
khwaaiM jaL dtawngF aawkL raaengM haiF maakF gwaaL haakL jaL yangM khohngM jangM waL saaoR thaaoH thaoF deermM
"The buffalo had to work even harder to maintain its normal pace."

พวกช้างชอบลงแช่น้ำปลักตมเหมือนพวกควาย
phuaakF chaangH chaawpF lohngM chaaeF naamH bplakL dtaL maH meuuanR phuaakF khwaaiM
"The elephants enjoyed soaking themselves in the mud hole like water buffalos do."

พ่อเอาเชือกไปสนตะพายควายที่เพิ่งซื้อมาใหม่
phaawF aoM cheuuakF bpaiM sohnR dtaL phaaiM khwaaiM theeF pheerngF seuuH maaM maiL
"My father ran a rope through the nose of the water buffalo he just bought."

ผมจูงควายมาถึงหนองน้ำแล้ว ควายมันจะกินหรือไม่ ก็เรื่องของควาย กูพามาถึงแล้ว มึงจะไม่กินก็ช่างมัน
phohmR juungM khwaaiM maaM theungR naawngR naamH laaeoH khwaaiM manM jaL ginM reuuR maiF gaawF reuuangF khaawngR khwaaiM guuM phaaM maaM theungR laaeoH meungM jaL maiF ginM gaawF changF manM
"I brought my buffalo to the watering hole; whether the buffalo will drink or not is up to the buffalo. I brought him here; if he doesn’t drink, well, it’s up to him." "You can lead a horse to water but you can’t make it drink.”

เขาตอบว่า ไม่มีอะไรหรอก จอดให้ฝรั่งแล"ควาย"
khaoR dtaawpL waaF maiF meeM aL raiM raawkL jaawtL haiF faL rangL laaeM khwaaiM
"They answered, “No, nothing happened. We stopped to let the foreigners look at the water buffalos.”"

ไม่น่าเชื่อว่า"ควาย"ก็เป็นจุดขายสำหรับนักท่องเที่ยวได้ชม
maiF naaF cheuuaF waaF khwaaiM gaawF bpenM jootL khaaiR samR rapL nakH thaawngF thiaaoF daiF chohmM
"It was hard to believe that a [lowly] buffalo would be such a tourist attraction."

เด็กสาว- เมื่อก่อนหนูเลี้ยงควายคะ
dekL saaoR meuuaF gaawnL nuuR liiangH khwaaiM khaH
Young woman- “In my old life I took care of a water buffalo.” [In my old life, I raised pigs.]

เด็กสาว- ตอนนี้มีควายเลี้ยงคะ
dekL saaoR dtaawnM neeH meeM khwaaiM liiangH khaH
Young woman- “Nowadays, I have water buffalos to [take care of me.]” [Now, the pigs take care of me.]

คุณค่าของควายจึงมากมายมหาศาล ทั้งตัวทั้งชีวิตที่ให้แรงให้อาหารเป็นเครื่องใช้สารพัดสารพัน จนแทบจะไม่มีส่วนใดที่ไร้ประโยชน์เลยแล้ว
khoonM naH khaaF khaawngR khwaaiM jeungM maakF maaiM maH haaR saanR thangH dtuaaM thangH cheeM witH theeF haiF raaengM haiF aaM haanR bpenM khreuuangF chaiH saanR phatH saanR phanM johnM thaaepF jaL maiF meeM suaanL daiM theeF raiH bpraL yo:htL leeuyM laaeoH
"The value of the water buffalo is multifold. Its body and its life provide us food and utility of various and sundry types. There is almost nothing about it which is without utility.” “The water buffalo is an animal of tremendous value. Its body provides us with a multitude of food and during its lifetime it serves as a provider of power and usefulness of many kinds. Thus, there is almost no part of the buffalo that is without value."