เย็นศิระเพราะพระบริบาล
yenM siL raH phrawH phraH baawM riH baanM
Under whose benevolent rule, we your subjects,

หลังฝนตก อากาศเย็นสบายดี
langR fohnR dtohkL aaM gaatL yenM saL baaiM deeM
"It is nice and cool after it has been raining."

น้ำร้อนปลาเป็น น้ำเย็นปลาตาย
naamH raawnH bplaaM bpenM naamH yenM bplaaM dtaaiM
"Flies are easily caught with honey." — "It's easier to catch flies with honey than with vinegar."

ใช้น้ำเย็นเข้าลูบ
chaiH naamH yenM khaoF luupF
to talk or persuade diplomatically

บรรดานักการเมืองมีหน้าที่ที่จะคลี่คลายสถานการณ์ให้เย็นลง ทำให้คนในชาติเกิดความสมัครสมาน สามัคคีต่อกัน
banM daaM nakH gaanM meuuangM meeM naaF theeF theeF jaL khleeF khlaaiM saL thaanR naH gaanM haiF yenM lohngM thamM haiF khohnM naiM chaatF geertL khwaamM saL makL saL maanR saaR makH kheeM dtaawL ganM
"All politicians have a duty to resolve the situation and to release the tension; as well as to create unity and harmony among (all) citizens."

นกย้ายถิ่นจากพื้นที่ที่หนาวเย็นไปสู่พื้นที่ที่อบอุ่นขึ้น
nohkH yaaiH thinL jaakL pheuunH theeF theeF naaoR yenM bpaiM suuL pheuunH theeF theeF ohpL oonL kheunF
"The birds migrated from the colder climate to a more tropical location."

วิธีกินหอยนางรมที่อร่อยที่สุดก็คือ เปิดเปลือกหอยทิ้งเสียข้างหนึ่ง ปล่อยให้ตัวหอยดิบอยู่กับเปลือกอีกข้างหนึ่ง แช่น้ำแข็งให้เย็น
wiH theeM ginM haawyR naangM rohmM theeF aL raawyL theeF sootL gaawF kheuuM bpeertL bpleuuakL haawyR thingH siiaR khaangF neungL bplaawyL haiF dtuaaM haawyR dipL yuuL gapL bpleuuakL eekL khaangF neungL chaaeF namH khaengR haiF yenM
"The most delicious way to eat oysters, however, is to remove one shell and leave the oysters on the other shell, then chill them over ice."

พอผมได้ฟังข่าวร้ายนั้นถึงกับมือเย็นใจสั่น
phaawM phohmR daiF fangM khaaoL raaiH nanH theungR gapL meuuM yenM jaiM sanL
"When I heard the bad news, my hands got cold and my body shivered."

หากถือเครื่องดื่มมือขวา มืออาจจะเย็นและเปียกจากเครื่องดื่ม
haakL theuuR khreuuangF deuumL meuuM khwaaR meuuM aatL jaL yenM laeH bpiiakL jaakL khreuuangF deuumL
"If you hold your drink in your right hand, you hand will be cold and wet."

ไม่มีใครชอบจับมือกับคนมือเย็นหรือมือเปียก
maiF meeM khraiM chaawpF japL meuuM gapL khohnM meuuM yenM reuuR meuuM bpiiakL
"No one likes to shake hands with someone with cold or wet hands."

...หรือทุกครั้งก่อนเดินทางในขณะที่ยางรถยนต์ยังเย็นอยู่
reuuR thookH khrangH gaawnL deernM thaangM naiM khaL naL theeF yaangM rohtH yohnM yangM yenM yuuL
...or each time before you take a trip [and do so] while the tires are still cool.

แต่ว่ามีข้อเสียเหมือนกันนะครับ คืออากาศมันจะเย็นช่วงหน้าฝนนี้ ก็หนาวอยู่แล้วนะครับ
dtaaeL waaF meeM khaawF siiaR meuuanR ganM naH khrapH kheuuM aaM gaatL manM jaL yenM chuaangF naaF fohnR neeH gaawF naaoR yuuL laaeoH naH khrapH
"But, there is a downside, that is, the weather is cool during the rainy season, and it's already chilly [even without the fan]."

พอเราเดินไปจนถึงที่น้ำ ผมก็เอาเท้าเหยียบโอ้โห เย็นมาก น้ำเย็นสุด ๆ
phaawM raoM deernM bpaiM johnM theungR theeF naamH phohmR gaawF aoM thaaoH yiiapL o:hF ho:hR yenM maakF naamH yenM sootL sootL
"Once we got to the water, I put my feet in and Wow! [the water] was really cool, [I mean] the coldest [I ever felt]."

อาจเป็นเพราะต้องการหลบลมเย็นที่พัดเข้ามาทางหน้าต่างหรือไม่ก็เพราะต้องการขยับเข้าใกล้แสงไฟ
aatL bpenM phrawH dtawngF gaanM lohpL lohmM yenM theeF phatH khaoF maaM thaangM naaF dtaangL reuuR maiF gaawF phrawH dtawngF gaanM khaL yapL khaoF glaiF saaengR faiM
"Perhaps it was because it wanted to get away from the cool breeze that was blowing in from the window or because it wanted to move closer to the light."

อากาศเย็นสบาย
aaM gaatL yenM saL baaiM
"The air was cool and pleasant."

ทนไม่ไหว ก็ทำใจให้เย็น
thohnM maiF waiR gaawF thamM jaiM haiF yenM
"When you can’t take it anymore, just cool down."

อาทิ ยาสามัญประจำตัว เสื้อกันหนาวตอนขึ้นรถทัวร์ กระบอกน้ำร้อน-เย็น กุญแจบ้าน หนังสือธรรมะที่ครูบาอาจารย์เพิ่งให้มา และสิ่งที่สำคัญที่สุด คือ ฟันปลอม ที่ทำให้ฉันรู้สึกผิดมหาศาลกับการลืมกระเป๋าของแม่ในครั้งนี้
aaM thiH yaaM saaR manM bpraL jamM dtuaaM seuuaF ganM naaoR dtaawnM kheunF rohtH thuaaM graL baawkL naamH raawnH yenM goonM jaaeM baanF nangR seuuR thamM maH theeF khruuM baaM aaM jaanM pheerngF haiF maaM laeH singL theeF samR khanM theeF sootL kheuuM fanM bplaawmM theeF thamM haiF chanR ruuH seukL phitL maH haaR saanR gapL gaanM leuumM graL bpaoR khaawngR maaeF naiM khrangH neeH
"For example, [she had] the pills and other medication she took; the sweater she wore on tour buses; her vacuum bottle for hot and cold water; her house keys; the Dharma book which her Buddhist teacher just gave her; and, the most important thing of all, her false teeth. [The false teeth] made me feel the most guilty for forgetting about my mother’s handbag this time."

ในขณะที่ผมกำลังนอนเหยียดกายอ่านหนังสืออย่างสบายใจเฉิบบนโซฟาตัวโปรด เปิดแอร์เย็นฉ่ำ กำลังเคลิ้ม ๆ ก็ได้ยินเสียงภรรยา ส่งเสียงออกมาจากอีกห้องหนึ่ง
naiM khaL naL theeF phohmR gamM langM naawnM yiiatL gaaiM aanL nangR seuuR yaangL saL baaiM jaiM cheerpL bohnM so:hM faaM dtuaaM bpro:htL bpeertL aaeM yenM chamL gamM langM khleermH gaawF daiF yinM siiangR phanM raH yaaM sohngL siiangR aawkL maaM jaakL eekL haawngF neungL
"While I was lying down, stretched out comfortably reading a book on my favorite sofa with the air-conditioning turned on pleasantly cool, and dozing off, I heard my wife's voice calling me from another room."

หัดเย็นเข้าไว้
hatL yenM khaoF waiH
"Learn to internalize peace."

กลับบ้านเย็นฉ่ำ
glapL baanF yenM chamL
"Come home and be cool and fresh."

ใจเย็น ๆ
jaiM yenM
"Calm down!" "Cool off." "Get hold of yourself." "Compose yourself." "Relax." "Cool down." "Take it easy."

น้ำเย็นก็จะเป็นน้ำร้อนโดยไม่ต้องอ้อนวอนใคร
naamH yenM gaawF jaL bpenM naamH raawnH dooyM maiF dtawngF aawnF waawnM khraiM
"Cold water will get hot without having to beg anyone to make it so."

ใบหน้าสงบเรียบเย็นของเธอสร้างความพึงใจให้เขาอย่างมาก
baiM naaF saL ngohpL riiapF yenM khaawngR thuuhrM saangF khwaamM pheungM jaiM haiF khaoR yaangL maakF
"Her cool and calm face pleased him very much."

แต่ในเมืองเกิดอันร้อนอบอ้าวของเขา สถานีรถไฟไม่ใช่สถานที่อบอุ่นหากแต่เป็นสถานที่ที่เย็นฉ่ำด้วยเครื่องปรับอากาศ
dtaaeL naiM meuuangM geertL anM raawnH ohpL aaoF khaawngR khaoR saL thaaR neeM rohtH faiM maiF chaiF saL thaanR theeF ohpL oonL haakL dtaaeL bpenM saL thaanR theeF theeF yenM chamL duayF khreuuangF bprapL aaM gaatL
"However, in the hot and humid city of his birth, the train stations were not warm; rather, they were cold and clammy due to the air conditioning."

อย่างไรก็ตาม เมื่อเขาเห็นเธอเป็นครั้งแรกนั้น อุณหภูมิในรถไฟเย็นจับใจแต่เขากลับอบอุ่นอย่างแปลกประหลาด
yaangL raiM gaawF dtaamM meuuaF khaoR henR thuuhrM bpenM khrangH raaekF nanH oonM haL phuumM naiM rohtH faiM yenM japL jaiM dtaaeL khaoR glapL ohpL oonL yaangL bplaaekL bpraL laatL
"In any event, when he saw her for the first time, even though the temperature in the train was very cold, but he felt unusually warm."

ความหนาวเย็นไม่ใช่ปัจจัยหลัก แต่ความขาดแคลนอาหารทำให้พวกมันออกเดินทาง
khwaamM naaoR yenM maiF chaiF bpatL jaiM lakL dtaaeL khwaamM khaatL khlaaenM aaM haanR thamM haiF phuaakF manM aawkL deernM thaangM
"The cold is not the primary factor; rather, the lack of food causes them to migrate [elsewhere]."

รอยยิ้มของหญิงสาวน่าหนาวเย็น
raawyM yimH khaawngR yingR saaoR naaF naaoR yenM
The smiles of young women are cold and frigid

"อีกชามหนึ่งผมชงให้พ่อ แต่ผมกลัวว่ามันจะเย็นไปซะก่อนที่พ่อจะกลับมา ผมก็เลยเอาผ้าห่มคลุมไว้"
eekL chaamM neungL phohmR chohngM haiF phaawF dtaaeL phohmR gluaaM waaF manM jaL yenM bpaiM saH gaawnL theeF phaawF jaL glapL maaM phohmR gaawF leeuyM aoM phaaF hohmL khloomM waiH
"“I made another bowl for you, but I was afraid that it would get cold before you got home, so I covered it with a blanket.”"

วันหนึ่งท่านเดินทางผ่านป่าแห่งหนึ่ง พร้อมภิกษุจำนวนมาก ท่านเห็นลำธารใสไหลเย็น ท่ามกลางป่าเขาลำเนาไพรอันร่มรื่น ท่านก็กระโดดหย็องแหย็ง ๆ ด้วยความดีใจ
wanM neungL thanF deernM thaangM phaanL bpaaL haengL neungL phraawmH phikH sooL jamM nuaanM maakF thanF henR lamM thaanM saiR laiR yenM thaamF glaangM bpaaL khaoR lamM naoM phraiM anM rohmF reuunF thanF gaawF graL do:htL yawngR yaengR duayF khwaamM deeM jaiM
"One day he went walking into the forest along with a number of other monks; he espied a cool, flowing brook. He jumped into the water and frolicked happily."

น้ำแข็งบด ละลายเร็ว ทำให้เย็นทันที
naamH khaengR bohtL laH laaiM reoM thamM haiF yenM thanM theeM
"Crushed ice dissolves quickly which causes [the drink] to cool right away."

หรือใส่น้ำเปล่า ก็จะทำให้เย็นได้นาน
reuuR saiL naamH bplaaoL gaawF jaL thamM haiF yenM daiF naanM
"Of, if you put hollow ice cubes in plain water, they will keep the water cool for a long time."

ต้นไม้ในเมืองยิ่งหนาแน่น ยิ่งมีมาก เมืองก็ย่อมเย็นลงบ้าง
dtohnF maaiH naiM meuuangM yingF naaR naaenF yingF meeM maakF meuuangM gaawF yaawmF yenM lohngM baangF
"The more trees are planted in our city and the more thick the forested area, the more our city will cool down."

คำว่าเย็นลงบ้างในที่นี้ไม่ได้แปลว่าฤดูร้อนระอุจะกลายเป็นความเย็นฉ่ำแบบป่าดงดิบ
khamM waaF yenM lohngM baangF naiM theeF neeH maiF daiF bplaaeM waaF reuH duuM raawnH raH ooL jaL glaaiM bpenM khwaamM yenM chamL baaepL bpaaL dohngM dipL
"The phrase “will cool down” here does not mean that our hot summers will become as cool as a tropical rain forest."

ใจเย็น ๆ
jaiM yenM yenM
"Take it easy!"

ผมไม่ทานมื้อเย็นครับ กลัวอ้วน
phohmR maiF thaanM meuuH yenM khrapH gluaaM uaanF
"No dinner. I'm afraid of gaining weight."

เช้าฟาดผัดฟัก เย็นฟาดฟักผัด
chaaoH faatF phatL fakH yenM faatF fakH phatL
[tongue twister] "Eat stir-fried squash in the morning; Eat squash stir-fried in the evening."

เย็นวันศุกร์เขาจะมาที่นี่
yenM wanM sookL khaoR jaL maaM theeF neeF
"He will come here on Friday evening."

เย็นวันอาทิตย์เขาจะไปเดินเล่น
yenM wanM aaM thitH khaoR jaL bpaiM deernM lenF
"He will go for a walk on Sunday evening."

อาหารเย็นเสร็จแล้วยัง?
aaM haanR yenM setL laaeoH yangM
"Is dinner ready?"

เดี๋ยวช่วงเย็นจะมีนันทนาการให้ทุกคนได้สนุกสนาน
diaaoR chuaangF yenM jaL meeM nanM thaH naaM gaanM haiF thookH khohnM daiF saL nookL saL naanR
"This evening we will have fun for all!"

มณีจะกำลังอ่านหนังสือพรุ่งนี้เย็น
maH neeM jaL gamM langM aanL nangR seuuR phroongF neeH yenM
"Manee might be reading the book tomorrow evening."

พี่ชายชอบมาคลุกคลีตีโมงกับพวกคนงานทุกเย็นจนแม่บ่น
pheeF chaaiM chaawpF maaM khlookH khleeM dteeM mo:hngM gapL phuaakF khohnM ngaanM thookH yenM johnM maaeF bohnL
"My brother liked to come and hang around with the workers every evening until my mother complained."

เย็นนี้ฉันจะคุยบีบีเล่นเฟซบุ๊กให้หนำใจไปเลย
yenM neeH chanR jaL khuyM beeM beeM lenF faehsF bookH haiF namR jaiM bpaiM leeuyM
"This evening I will chat on Blackberry and Facebook until I am blue in the face."

ตกเย็น เรือจะพาคุณกลับมาที่หาดหน้าโรงแรม ทันเวลาพระอาทิตย์ตกพอดี
dtohkL yenM reuuaM jaL phaaM khoonM glapL maaM theeF haatL naaF ro:hngM raaemM thanM waehM laaM phraH aaM thitH dtohkL phaawM deeM
"Late afternoon, the boat will take you back to the beach in front of the hotel just in time to catch the sunset."

ชายตาบอดเดินขายลอตเตอรี่รี่ตั้งแต่เช้าจรดเย็น
chaaiM dtaaM baawtL deernM khaaiR laawtF dtuuhrM reeF reeF dtangF dtaaeL chaaoH jaL rohtL yenM
"The blind man walks about all day long selling lottery tickets."

ใจอยากเตะบอลกับเพื่อน ๆเต็มแก่ เพราะทุกเย็นวันศุกร์เราจะนัดเตะบอลกันเป็นประจำ
jaiM yaakL dtehL baawnM gapL pheuuanF pheuuanF dtemM gaaeL phrawH thookH yenM wanM sookL raoM jaL natH dtehL baawnM ganM bpenM bpraL jamM
"Inside, I really wanted to play football with my friends because every Friday evening we agree to meet and play football."

คืนหนึ่งหลังจากที่แม่ทำงานหนักมาตลอดทั้งวัน พอแม่กลับบ้านมาด้วยความเหนื่อยล้า และทำอาหารเย็นให้เราปกติ
kheuunM neungL langR jaakL theeF maaeF thamM ngaanM nakL maaM dtaL laawtL thangH wanM phaawM maaeF glapL baanF maaM duayF khwaamM neuuayL laaH laeH thamM aaM haanR yenM haiF raoM bpaL gaL dtiL
"Mother came home one evening after putting in a full day of hard work. Just as soon as she arrived, although exhausted, she prepared our supper as she usually did."

วงมโหรีบรรเลงเพลงกันเต็มเหนี่ยว ให้พ่อแม่พี่น้องได้สนุกสนานเป็นเย็นสุดท้าย
wohngM maH ho:hR reeM banM laehngM phlaehngM ganM dtemM niaaoL haiF phaawF maaeF pheeF naawngH daiF saL nookL saL naanR bpenM yenM sootL thaaiH
"The Thai orchestra played music at full blast so that their families could enjoy themselves on the final night [of performance]."

เย็นวันเดียวกัน ขณะที่นักท่องเที่ยวจำนวนมาก กำลังเดินเล่นอยู่ริมชายหาด ต่างก็ต้องตกใจเพราะมีปลาโลมา ๓ ตัว ว่ายมาเกยตื้น ทุกคนต่างตกใจคิดว่าอาจเกิดคลื่นยักษ์อีก
yenM wanM diaaoM ganM khaL naL theeF nakH thaawngF thiaaoF jamM nuaanM maakF gamM langM deernM lenF yuuL rimM chaaiM haatL dtaangL gaawF dtawngF dtohkL jaiM phrawH meeM bplaaM lo:hM maaM saamR dtuaaM waaiF maaM geeuyM dteuunF thookH khohnM dtaangL dtohkL jaiM khitH waaF aatL geertL khleuunF yakH eekL
"That evening while lots of tourists were out walking along the seaside, they were surprised to see three porpoises which had swum in and beached themselves; everyone was shaken because they thought that a tsunami had struck again."

เราไปซื้อของทุกเย็นวันศุกร์
raoM bpaiM seuuH khaawngR thookH yenM wanM sookL
"We go shopping every Friday evening."

อีกพ่อแม่ ไหว้เช้าเย็น เป็นสิ่งดี
eekL phaawF maaeF waiF chaaoH yenM bpenM singL deeM
"“Wai” your parents morning and evening; it is the right thing to do."

งานที่รับปากไว้ บางงานเป็นงานช่วงเย็น
ngaanM theeF rapH bpaakL waiH baangM ngaanM bpenM ngaanM chuaangF yenM
"Some of the jobs I do accept are those that can be done in the evening."

เย็นนั้น ผมเดินกลับบ้าน
yenM nanH phohmR deernM glapL baanF
"That evening I walked home."

เย็นวันนั้นแนนได้รับโทรศัพท์จากแม่ที่เมืองไทย
yenM wanM nanH naaenM daiF rapH tho:hM raH sapL jaakL maaeF theeF meuuangM thaiM
"That evening Naen received a phone call from her mother in Thailand."

เย็นวันนั้น เขากลับถึงบ้าน
yenM wanM nanH khaoR glapL theungR baanF
"That evening, he returned home."

ลุงมากำลังต้อนไก่ให้เข้าเล้า เพราะเย็นมากแล้ว
loongM maaM gamM langM dtaawnF gaiL haiF khaoF laaoH phrawH yenM maakF laaeoH
"Uncle Ma is driving his chickens back into the coop because it is already late."

ตกเย็นก็เอาแต่ตะลอน ๆ
dtohkL yenM gaawF aoM dtaaeL dtaL laawnM
"In the evening [you] just want to go out bar-hopping."

ฝนที่ตกอยู่ใกล้ ๆ พัดพาเอาความเย็นและความชุ่มชื้นมากกระทบตัวจนรู้สึกได้
fohnR theeF dtohkL yuuL glaiF glaiF phatH phaaM aoM khwaamM yenM laeH khwaamM choomF cheuunH maakF graL thohpH dtuaaM johnM ruuH seukL daiF
"The nearby rain is blowing in a lot of cool air and humidity which I can readily feel."

ตื่นขึ้นมาอีกครั้งด้วยความเย็นและเสียงลมพัด ท่ามกลางความมืดผมมองไม่เห็น
dteuunL kheunF maaM eekL khrangH duayF khwaamM yenM laeH siiangR lohmM phatH thaamF glaangM khwaamM meuutF phohmR maawngM maiF henR
"[I] awoke again to a chill in the air and the sound of the wind while it was so dark that I couldn’t see anything."

ผมทำความเร็วรถได้ไม่มากนัก เพราะเส้นทางสาย 410 ช่วงนี้คดเคี้ยววกวนเป็นส่วนใหญ่ และพวกเราในรถเลือกที่จะสูดเอาความชื่นฉ่ำข้างทางแทนความเย็นจากแอร์ในรถ
phohmR thamM khwaamM reoM rohtH daiF maiF maakF nakH phrawH senF thaangM saaiR chuaangF neeH khohtH khiaaoH wohkH wohnM bpenM suaanL yaiL laeH phuaakF raoM naiM rohtH leuuakF theeF jaL suutL aoM khwaamM cheuunF chamL khaangF thaangM thaaenM khwaamM yenM jaakL aaeM naiM rohtH
"I drove slowly because this portion of route 410 is mostly twisting and windy; those of us in the car chose to breath fresh air on the road instead of the cold air from the air conditioning."

ให้สงบ เย็นใจ และ เป็นประโยชน์
haiF saL ngohpL yenM jaiM laeH bpenM bpraL yo:htL
Be calm, cool, and be useful.